رهبر جمهوری اسلامی همچنان نسبت به «توسعه سیاسی» بی‌توجه نشان می‌دهد. از نظر شخص اول نظام جمهوری اسلامی، نیازی به تحقق لوازم و شرایط دموکراسی در ایران نیست.
آیت‌الله خامنه‌ای در جدیدترین اظهارنظر خود از تحقق «حماسه سیاسی» در انتخابات ۹۲ ابراز خوشوقتی می‌کند و لزوم تعقیب و تحقق «حماسه اقتصادی» را مورد تاکید قرار می‌دهد: «حماسه اقتصادی هم جزو شعار امسال بوده؛ امیدواریم همچنان که حماسه سیاسی انجام گرفت، حماسه اقتصادی هم با همت مسئولان انجام بگیرد.»
از نظر صدر نظام سیاسی در ایران، دموکراسی در ایران با وجود برگزاری انتخابات ۲۴ خرداد، نه تنها فاقد ضعف و مشکل و کاستی است که خود الگویی در جهان است: «در زمینه سیاسی پیشرفت کرده ایم. در زمینه سیاست داخلی، همین مدل جدید مردمسالاری دینی که ما به دنیا عرضه کرده ایم، همین انتخابات، همین دست به دست شدن قدرت اجرایی و قدرت تقنینی کشور، یکی از بزرگترین موفقیت‌ها است. مردمسالاری دینی، مردم‌سالاریِ سالم است؛ بدون کارها و شگردها و خدعه هایی که در دنیا معمول است. من متأسفم از این که خیلی از جوان های ما از این شگردهایی که در دنیا، در آمریکا، در غرب، در اروپا، در زمینه انتخابات به کار می‌برند، که ظاهر دموکراسی دارد، اما باطن غیردموکراسی دارد، خبر ندارند… آن وقت مقایسه کنند با اینجا که یک نفری می‌آید در مواجه با مردم، در حرف زدن با مردم، گاهی بدون هیچ سابقه اجرایی، مردم را جذب می‌کند؛ موج ایجاد می‌شود، مردم می‌روند پای صندوق های رأی، رأی می‌دهند، انتخاب می‌کنند، با این درصدهای بالا؛ این مدل جدیدی است از دموکراسی؛ این پیشرفت سیاسی ما است.»
صرف برگزاری انتخابات ۹۲، و اعلام نام حسن روحانی به‌عنوان فرد پیروز، ظاهرا برای برای رهبر جمهوری اسلامی کافی است که پیشرفت سیاسی در ایران، و وضع دموکراتیک در کشور، مهر تأیید بخورد. آیت‌الله خامنه‌ای به شکل معناداری نسبت به پیام بس مهم اقبال اکثریت شرکت کنندگان در انتخابات به روحانی، بی‌توجهی نشان می‌دهد. چنان‌که می‌کوشد مطالبات سیاسی بخش مهمی از حامیان روحانی و عارف را به حاشیه برد.
البته حضور برجسته «ناراضیان اقتصادی» در انتخابات ۹۲ و اقبال آنان به نامزد تغییرجو (روحانی) قابل کتمان نیست؛ امری که در سخنان اخیر رهبر جمهوری اسلامی نیز مورد اشاره قرار می‌گیرد: «توجه به اقتصاد خوشبختانه نسبتا عمومی است؛ همه توجه دارند.»
بحران اقتصادی چنان است که نیاز به هر توضیح و شعار را منتفی می‌کند. اما در کنار آن، و هم‌زمان، موجی که با حمایت خاتمی محروم شده از نامزدی و هاشمی رفسنجانی ردصلاحیت شده، پشت روحانی ایجاد شد، برای ناظران مستقل به قدر لازم واجد پیغام بود. همان‌طور که حمایت بخش مهمی از سبزها از روحانی قابل تأمل بود.
این بخش از جامعه، به‌علاوه شهروندان معترضی که در انتخابات شرکت نکردند، مطالبات سیاسی فوری و مهمی دارند. خواسته‌هایی که از لوازم دموکراسی محسوب می‌شوند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های نظام‌های دموکراتیک، قبول و شناسایی حقوق مدنی برای شهروندان است. نیز آزادی تشکیل انجمن و جمعیت و سندیکا، آزادی بیان و انتشار عقاید و آزادی اندیشه. سیاست اما به‌معنای روابط میان افرادی است که اندیشه می‌کنند و سخن می‌گویند. فضایل سیاسی بدون آزادی بیان، ممکن نیست.
مشارکت مردم در سیاست به‌هر شکلِ معناداری برای تحقق دموکراسی، لازم و امری مفروض است. این مشارکت، تنها در وجه صوری (حضور پای صندوق‌های رأی) محدود نمی‌ماند. بدون امکان فعالیت آزاد و امن احزاب، و بدون انتشار بی‌تهدید و سانسور مطبوعات منتقد و مستقل، مشارکت سیاسی شهروندان دچار خدشه جدی خواهد بود و شد.
نظام‌های اقتدارگرا چنان هزینه فعالیت سیاسی و مشارکت و ایفای مسئولیت‌های اجتماعی شهروندان را بالا می‌برند که خودبه‌خود، موجب صرف‌نظرکردن بخش قابل‌توجهی از شهروندان از عمل به مسئولیت‌های اجتماعی خود می‌شوند. در این نظام‌ها، سطح رفتارهای مسئولانه شهروندان در قبال نظام سیاسی و جامعه، حداکثر به شرکت ظاهری در انتخابات شبه دموکراتیک یا صوری متوقف می‌ماند. اینجا (صندوق‌های رأی، که معمولا نام فرد یا افراد مشخص و محدودی از آن خارج می‌شود) تنها جایی است که فرد، مشارکت سیاسی خود را ارضا می‌کند. گو این‌که در مواردی، همین سطح از مشارکت نیز، به‌خاطر امنیت بیش‌تر و پرهیز از مخاطرات محتمل و ناامنی‌های بعدی صورت می‌گیرد.
بی‌توجهی هسته مرکزی قدرت در جمهوری اسلامی به لوازم دموکراسی، و احساس بی‌نیازی نسبت به تحقق توسعه سیاسی، نه فقط پروژه توسعه اقتصادی را نیز مخدوش و با سئوال و ابهام جدی مواجه خواهد کرد، که بر تنور مطالبات متراکم و آتش زیر خاکستر، می‌دمد. این واقعیتی است که حسن روحانی نیز ناگزیر به رعایت آن است.
حماسه سیاسی اگر برای مرکز ثقل قدرت رخ داده، برای دموکراسی‌خواهان اما با برگزاری انتخابات ۹۲ تمام نشده است؛ آزادی رهبران جنبش سبز و زندانیان سیاسی، گام مهمی است که بدون برداشتن آن، همگامی بخش مهمی از جامعه با وضع جدید، ممکن نخواهد شد. در همین راستا، تحقق روزافزون اصول مربوط به حقوق ملت، مصرح در فصل سوم قانون اساسی، و ازجمله فعالیت آزاد و امن احزاب و مطبوعات، از شکاف ملت و دولت خواهد کاست و به برون‌شد تدریجی کشور از بحران‌های غریب و روبه‌تزاید، کمک خواهد کرد.
___________________________
دیدگاه های مطرح شده در این نوشته، الزاما بازتاب دیدگاه های رادیو فردا نیست.
No comments:
Post a Comment