گپى درباره اخلاق به بهانه ى تحریم

کنگرهء آمریکا بررسى سرى جدیدى از تحریم ها را آغاز کرده. وقتى لیست آنها را مى خوانم نفس گیر و ترسناک است. هیچ گاه نمى توان تخمین دقیقى از اثرات اقتصادى و اجتماعى تحریم ها بدست داد، ولى به نظر مى آید این لیست واقعا فلج کننده است.

من نگران هستم، تمام خانواده من در ایران هستند، و در هرگفتگویى که داریم از مشاهدات خود – از فقر عمومى گرفته تا مشکلات دارو – برایم مى گویند.

اما نمى توانم مشکل را گردن کشورهاى تحریم کننده بیندازم، به چند دلیل اخلاقى:

نکته اول- در عرف بین الملل تحریم یک کشور تجاوز به حقوق آن کشور نیست. یعنى شما مى توانید روابط اقتصادى خود را با کشور ایکس قطع کنید. اختیار شخصى شما است، کسى هم نمى تواند معترض شود.

حتا مى توانید بگویید روابط اقتصادى خود را با هر کشور سومى هم که با کشور ایکس روابط اقتصادى داشته باشد، قطع مى کنید. باز از جهت اخلاقى تجاوزى به حقوق آن کشور محسوب نمى شود.

حال اگر شما کشورى ثروتمند و با اقتصادى بزرگ باشید، تحریم شما موثر خواهد بود؛ در حالى که اگر هشت خودتان گروى نُه تان باشد، تحریم شما کم اثر یا بى اثر خواهد بود.

مثلا مى توان گفت ایران اسرائیل را سال هاست تحریم کرده است، ایران هیچ رابطه اقتصادى با اسرائیل ندارد. در واقع تحریم هاى ایران علیه اسرائیل حتا بسیار شدیدتر از تحریم هایى است که آمریکا و اروپا علیه ایران اعمال کرده اند. ولى هرگز نشنیدید که روشنفکرِ اسرائیلى مقاله اى بنویسد و از تحریم هاى ایران شکایت کند که منصفانه نیستند!

پس بیاییم بجاى گله و شکایت از تحریم ها، مقابله به مثل کنیم. چیزى که عوض دارد، گله ندارد. ما هم به تلافى آمریکا و کشورهاى اروپایى را تحریم کنیم!

چرا چنین پیشنهادى غیرمنطقى به نظر مى رسد؟

این که آنان اقتصاد پیشرفته اى دارند و ثروتمند هستند، باعث نمى شود به ما بدهکار باشند. نمى دانم کسانى که به تحریم ها اعتراض مى کنند به این نکته ى اخلاقى چه پاسخى مى دهند؟

نکته دوم – … کمى هم شخصى. از وقتى که در سیاست هِر را از بِر تشخیص دادم یا ندادم، به عوام فریبى و حرف هاى بى هزینه زدن بیشترین حساسیت را داشته ام. و چقدر فراوانند! گویى یک سِنسورى زیر پوست کله ام رشد کرده که سریع تشخیص مى دهد کدام آدم ها مى خواهند در نظرِ دیگران خوب جلوه کنند. و بیش از حقیقت گویى، حرف هاى خوب مى زنند.

براى این دسته از افراد واژه اى سیاسى وضع کرده ام: “ملوس”

مى دانم همین الان اسامى زیادى از این آدم هاى نیمه سیاسى ملوس از خاطر شما نیز مى گذرد، … و چقدر فراوانند! … و چقدر براى شکل گیرى اراده اى براى تغییر واقعى در ایران زیانبارند! … و چقدر دلم مى خواهد آدم هاى شجاع و باشرفى که پاى حقیقت مى ایستند، زیاد باشند، و ذهن ما را خانه تکانى کنند… گاه با تلنگرى حتا.

این گونه افراد همیشه خود را قاب بندى مى کنند و به فروش مى گذارند.

این ها آن قدر دوست داشتنى هستند که طرفدار همه چیزهاى خوب و مخالف همه چیزهاى بد هستند! مى گویند:

من طرفدار صلح هستم. …انگار بقیه از جنگ و خون و کشتار لذت مى برند!

من طرفدار حقوق بشر هستم. …انگار بقیه به سرکوب بشر معتقدند!

من طرفدار محیط زیست هستم. …انگار بقیه از طبیعت و پاکیزکى بدشان مى آید!

من طرفدار نسبیتِ فرهنگى هستم. …خُب ختنه ى زنان یک فرهنگ است!

ابعاد این مدعیات بى هزینه و بى عمل کوچک نیستند و گاه خطرناک اند. همین آدم هاى ملوس بارها باعث نامهربانى ها، کینه توزى ها، و دشمنى هاى زیادى شده اند. بسیارى از شکاف هاى غیرواقعى بر سر بحث هاى موهومى که مثل حمله نظامى به ایران تا پیش از این در مى گرفت توسط همین آدم هاى ملوس شکل مى گرفت. کسانى که نمى خواستند مانند آنان روضه بخوانند که “واى حمله نظامى خیلى بد است”، و مى خواستند تا فکر جدیدى در بحث وارد کنند، متهم به طرفدارى از حمله نظامى مى شدند.

حتما یادتان هست که چه بحث هاى داغ و همهمه هاى احمقانه اى در گذشته روى همین فیس بوک انجام مى گرفت که بسیارى، بسیارى دیگر را متهم به موافقت با حمله نظامى مى کردند. در حالى که هیچ کدام از دو طرف واقعا موافق حمله نظامى نبودند. تازه گیرم بودند، آخر بحث هاى بى سر و تهِ فیس بوکى چه اثرى بر واقعیت بیرونى و عمل تصمیم گیران جنگ مى توانست بگذارد؟!

از این جمله اند کسانى که مرتب تکرار مى کنند: من مخالف تحریم هستم. چرا که به مردم و قشرهاى آسیب پذیر جامعه فشار مى آورد.

یک چرخى در اطراف خود بزنید، ببینید کسانى که بلندگوى ضد تحریم را دست گرفته اند، بجز اعلانِ مکررِ ملوس بودن شان براى من و شما، چکار واقعى و پیگیرى انجام داده اند؟

به دوستِ بلندفریادى در اروپا نوشتم جاى روضه خوانى روى فیس بوک برو این حرف ها را به دولت اروپایى ات بگو! … اما دولت اروپایى که میزبان توست ممکن است سه سوال بنیادین اخلاقى از تو بپرسد، پیش از رفتن پاسخى بیاب که اگر پرسید، در نمانى:

اولا، ما مجبور نیستیم با کسى که خوش نداریم رابطه اقتصادى داشته باشیم.

دوما، حق داریم به کشور سومى هم بگوییم اگر با ایران معامله کنى، ما با تو معامله نمى کنیم.

سوما، دلیلى که نمى خواهیم با کشور تو معامله کنیم، سیاست خارجى کشور تو است. چرا نمى روى از دولت خود بخواهى که رفتارشان را تغییر دهند؟ اگر انرژى هسته اى حق مسلم آن هاست، قطع روابط اقتصادى هم حق مسلم ماست.

نکته سوم – باید از طرفداران آقاى روحانى پرسید که این رئیس جمهور منتخب را از صدقه سر تحریم ها داریم، اگر فشار همین تحریم ها نبود، الان شاید منتظر تحلیف جناب جلیلى بودیم و لیست وزراى ایشان را مرور مى کردیم.

رهبر که به فشار تحریم ها اعتراف کرد و به صراحت گفت بیایید راى بدهید فشار ها کم شود.

مهدی جلالی‌ تهرانی‌